Związek Nauczycielstwa Polskiego

Był rok 1957. Rok ważny dla Polaków z różnych względów. Nastąpiła pewna odwilż polityczna, powstawały chociaż na krótko, różne organizacje społeczno-polityczne, reaktywowały się dawne. Tak było również w ZNP. Uaktywniły się grupy emerytowanych nauczycieli i pracowników oświaty, aby stworzyć struktury tj. grupy, koła, ogniska, czy sekcje emerytów w ramach ZNP. Pierwsze zaczątki Sekcji Emerytów Nauczycieli były już w 1923 roku. Już wówczas organizowały się samorzutnie takie grupy jak emeryckie, ale II wojna światowa i powojenne dzieje Kraju i Władza na wiele lat zaniechały tych działań. Jednak coraz więcej było głosów w terenie od nauczycieli emerytów, by powstała oddzielna sekcja w Związku. Sprzyjał temu też rok 1957. Dlatego naturalną konsekwencją tych dążeń było utworzenie w 1957 roku Sekcji Emerytów i Rencistów przy Zarządzie Głównym ZNP w Warszawie.

Istotnym motywem - celem utworzenia Krajowej Sekcje Emerytów i Rencistów przy ZG ZNP w Warszawie, jak również okręgowych i oddziałowych sekcji czy ognisk było między innymi: umacnianie wspólnot koleżeńskich, kontynuowanie aktywności po zaprzestaniu pracy zawodowej, dawanie oparcia i poczucia przydatności w realizowaniu swych zamiłowań i pasji. Także potrzeba udzielania pomocy w walce o poprawę bytu nauczycieli emerytów, zaliczenia lat pracy w okresie międzywojennym i w czasie okupacji hitlerowskiej oraz nauczycieli wysiedlanych z Kresów Wschodnich RP po 1945r. Przede wszystkim była to potrzeba serca. Trzeba było zatem koordynować tymi działaniami i nadać im jednolity kształt organizacyjny.

Prawdopodobnie w październiku 1957 roku powstała Okręgowa Sekcja Emerytów i Rencistów w Katowicach a trochę wcześniej we wrześniu utworzono ognisko (sekcja) emerytów nauczycieli przy Zarządzie Oddziału ZNP w Bytomiu, by z biegiem czasu w latach 60-tych przerodziło się w dużą Oddziałową Sekcję Emerytów i Rencistów. Na podstawie skromnych zapisków mogą stwierdzić, że przedstawiciele - delegaci emerytów ZNP w Bytomiu byli na Zebraniu Delegatów Nauczycieli Emerytów, gdy w październiku 1957 roku tworzyła się okręgowa SEiR w Katowicach, jak również na Zjeździe Delegatów w Warszawie zorganizowanym przez ZG ZNP w tymże roku.

W latach 1957-1972 historię SEiR przy Zarządzie Oddziału ZNP w Bytomiu tworzyli i złotymi zgłoskami wpisało się w wydarzenia, prace i osiągnięcia Oddziału Bytomskiego Związku wielu działaczy sekcji. Byli to między innymi kol. kol.: Kazimiera Podobińska, Stanisław Rembisz, Tadeusz Rembisz, Emilia Choma, Władysław Kaczmarczyk, Marek Kawa, Jan Wilk, Paweł Michaliszyn, Zenon Kammer, Longin Bochańczyk, Stanisław Huk, Michał Augustynowicz, Bogusława Barabasz, Jan Tichy, Stanisława Błachno, Tadeusz Tarnawski i wielu innych. Bardzo długa byłaby lista nauczycieli związkowców, którzy zasłużyli się dla bytomskiej oświaty, kultury i dla Oddziału ZNP w Bytomiu. To między innymi wyżej wymienieni pionierzy tworzyli oświatę polską w specyficznych warunkach bytomskich po II wojnie światowej.

Oni też tworzyli pierwsze ogniska związkowe w szkołach w latach 1945-1946 i to właśnie Oni organizowali w 1957 roku i latach następnych SEiR przy Zarządzie Oddziału ZNP w Bytomiu. Stali się seniorami, przeszli do historii, ale nie ustali w działaniach na rzecz Związku i angażowali się w różnorakie akcje Związku. Byli zawsze wierni nauczycielskiemu powołaniu, służeniu polskiej oświacie, społeczeństwu i środowisku nauczycielskiemu. To właśnie z ich inicjatywy w latach 70-tych rozpoczęto spisywać historię powstania Oddziału ZNP w Bytomiu od marca 1945r. oraz wspomnienia nauczycieli o organizowaniu polskiego szkolnictwa - oświaty w Bytomiu i przyległych gminach w latach 1945-1946. Z przykrością należy stwierdzić, że o wielu działaczach związkowych zapomniano. Są liczne braki w pozostałych dokumentach a dotyczące działaczy związkowych nauczycieli emerytów, którzy jako pierwsi organizowali grupy i ogniska emeryckie. Jest to wielka szkoda, gdyż czas zaciera ślady.

W latach 1958-1968 przy Zarządzie Oddziału ZNP w Bytomiu najpierw istniała Komisja do spraw emerytów i rencistów, lecz w roku 1968 Komisja przekształciła się w samodzielną Sekcję i skupiła bardzo liczną grupę nauczycieli i pracowników oświaty.

Prawdopodobnie pierwszymi przewodniczącymi komisji a później sekcji w latach 1957-1968 byli kol. kol.: Kazimiera Podobińska, następnie Stanisław Rembisz i Władysław Kaczmarek wspomagany przez Tadeusza Rembisza.

W latach 1968-1978 funkcję przewodniczącego SEiR pełnił z wielkim oddaniem i zaangażowaniem kol. Michał Augustynowicz. Następnie do stanu wojennego i po stanie wojennym oficjalnie funkcję przewodniczącej Sekcji Emerytów i Rencistów do 1994r. pełniła kol. Helena Morawcowa.

Kol. Helena Morawcowa szczególnie zasłużyła się w okresie reaktywowania SEiR w końcu 1982-1983r. Cały czas też miała pieczę nad emerytami, nauczycielami TON-u mieszkającymi w Bytomiu. Jako nauczyciel tajnego nauczania w Zamościu cały swój zmysł organizatorski, serce oddała polskiej szkole i polskim nauczycielom, wpisana do Złotej Księgi Zasłużonych dla Bytomia. Uchwałą Zarządu Oddziału ZNP na wniosek Zarządu Sekcji Emerytów i Rencistów od 1994r do śmierci została honorową przewodniczącą Sekcji.

W latach 1960-1980 SEiR przy Zarządzie Oddziału ZNP w Bytomiu okrzepła, prężnie działała i mogła poszczycić się wieloma osiągnięciami.

W styczniu 1971r. skupiła 368 członków. Wielkim orędownikiem i pomocnikiem był Prezes Zarządu Oddziału Kol. Tadeusz Tarnawski. Pod jego kierownictwem Zarząd Związku w sposób szczególny zajmował się emerytami, nauczycielami. Z dokumentów wynika, że corocznie emeryci otrzymywali na Dzień Nauczyciela nagrody w wysokości 500 zł., a cztery osoby starsze nie mające odpowiedniej opieki skierowano do Domu Zasłużonego Nauczyciela w Mikuszowicach. Szczególną opieką członkowie Zarządu sekcji otaczali osoby chore i samotne wspomagając je materialnie.

Dla emerytów z Domu Nauczyciela zorganizowano wycieczki. Przesyłano do ZG ZNP wykazy emerytów posiadających najniższą emeryturę - skąd otrzymywali zapomogi pieniężne. Organizowano też spotkania z nauczycielami emerytami z okazji Dnia Kobiet, podczas których odbywały się spektakle teatralne i operowe.

Zarząd Oddziału i Sekcji uruchomił dla emerytów specjalnie we wrześniu turnusy wczasowe. W kadencji 1971 - 1974 wzrosła znacznie liczba emerytów i rencistów w sekcji. W 1974 roku sekcja liczyła 579 członków w tym 471 nauczycieli, 16 pracowników administracyjnych i obsługi. Za swoją oddaną pracę w Związku członkowie sekcji otrzymali wiele odznaczeń i nagród. I tak na wniosek Prezydium Sekcji Emerytów i Rencistów w 1974 roku wielu zasłużonych nauczycieli otrzymało: 1 - Krzyż Kawalerski, 30 - złotych odznak ZNP, 3 - medale KEN, 3 - medale XXX PRL, 4 - odznaki - Zasłużony Nauczyciel PRL. W Domach Spokojnej Starości przebywało 8 osób a w Domu Spokojnej Troski - 1 osoba.
Nauczycieli i emerytów, którzy pracowali w tajnym nauczaniu, mieszkających w Bytomiu w 1974 roku było 53. Od 1971 roku w ramach Sekcji działała komisja historyczna, do której należało zbieranie dokumentacji i materiałów o powstaniu Oddziału ZNP w Bytomiu i poszczególnych gminach bytomskich. Rozpisano konkurs na wspomnienia o początkach pracy w Bytomiu. Utworzono komitet redakcyjny, który dzięki wspomnieniom kolegów i koleżanek zaczął opracowywać historię Oddziału ZNP i losów jego członków w latach 1945-1970. Przygotowano się uroczyście najpierw do 50-lecia działalności ZNP w woj. katowickim oraz 70-lecia istnienia ZNP. Komisja historyczna Sekcji sporządziła listy nauczycieli pionierów związkowych i tworzących szkolnictwo polskie w Bytomiu w latach 1945-1946 oraz listy i dokumenty nauczycieli pracujących w różnych typach szkół i placówek oświatowych, członków Związku z wyszczególnieniem zasług tak dla szkolnictwa jak i Związku w Bytomiu w latach późniejszych tj do 1970r. Ponieważ SEiR w Bytomiu pracowała bardzo dobrze i była wzorcowa, kol. przewodniczący Michał Augustynowicz z ramienia Okręgowej Sekcji ZNP sprawował opiekę nad sekcjami emerytów w Chorzowie, Rudzie Śląskiej i Świętochłowicach. Liczba członków Sekcji ciągle się powiększała. W latach 1976-1981 sekcja bardzo ściśle współpracowała z Zarządem Oddziału. Dobrymi opiekunami sekcji byli Prezesi Oddziału, wspomniany już kolega Tadeusz Tarnawski, następnie kolega Józef Czendlik, a zwłaszcza koleżanka Janina Kucypera, która jako Prezes Oddziału swoim zaangażowaniem i wglądem w ludzkie, nauczycielskie sprawy zasłużyła się dla wielu emerytów i ich rodzin. Za jej prezesowania Oddział ZNP w Bytomiu w tym okresie był jednym z najlepiej działających w Okręgu Katowickim, czego dowodem było wręczenie Sztandaru Związkowego dla Radzie Zakładowej (Oddziałowi) ZNP w Bytomiu.

Przyszedł rok 1981, wielu działaczy w Sekcji szczególnie boleśnie odczuło zawieszenie Związku w okresie stanu wojennego. Dla wielu był to dramat. Wielu z nich nie podjęło już dalszej działalności w Sekcji, zniechęceni zawirowaniami politycznymi, z racji niepewności, straconego czasu, zmarnowanej pracy. Ale, gdy nadszedł rok 1983 i nowe nadzieje, bytomscy związkowcy - seniorzy nie stali na uboczu. Wielu z nich odegrało ważną rolę w odtwarzaniu struktur i reaktywowaniu Oddziału ZNP w Bytomiu. Wśród grupy osób, która w styczniu 1983 roku zainicjowała utworzenie "nowego" Związku było wielu emerytów. Po zarejestrowaniu w Sądzie Wojewódzkim w Katowicach nowego ZNP przy Wydziale Oświaty i Wychowania w Bytomiu, komitet założycielski wystosował do wszystkich szkół i placówek oświatowych odezwę w celu wyboru mandatariuszy, którzy wezmą udział w Konferencji Programowo-Wyborczej ZNP w Bytomiu. Konferencja odbyła się 28 marca 1983r w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 4 przy Placu Sikorskiego w Bytomiu. W konferencji wzięło udział 102 delegatów ze wszystkich szkół i placówek oświatowych. Wśród delegatów było kilkunastu emerytów.

Głównymi inicjatorkami utworzenia "Nowego" Związku, rejestracji związku w Sądzie, opracowania statutu Oddziału ZNP w Bytomiu oraz zorganizowania Konferencji wyborczej były kol. kol. Janina Kucypera i Eugenia Lew. Kol. Janina Kucepera wspomniana już wcześniej zasłużyła się bardzo dla bytomskiego Związku. Do dzisiejszego dnia, mimo choroby jest aktywnym członkiem Sekcji Emerytów i Rencistów. Właśnie ona jako członek Komitetu Założycielskiego ZNP otworzyła Konferencję Wyborczą, a ponieważ przeszła do pracy w Wydziale Oświaty i Wychowania w Bytomiu, Przewodniczącym Konferencji został emerytowany dyrektor V LO i pionier tworzenia oświaty polskiej i ognisk związkowych w 1945r w Bytomiu, kol. Stanisław Huk. Do władz oddziałowych zgłoszono 26 osób, wybrano 20 w tym 6 emerytów, którzy utworzyli Zarząd Oddziału ZNP w Bytomiu. Prezesem Odrodzonego Związku w Bytomiu została kol. Eugenia Lew - obecnie aktywna działaczka SEiR, a na jednego z zastępców powołano emerytkę kol. Elżbietę Bachtę.

Na pierwszym posiedzeniu Zarządu Oddziału ZNP w Bytomiu, które odbyło się 14 kwietnia 1983 roku powołano sekcje i komisje. Jedną z sekcji, którą powołano była Sekcja Emerytów i Rencistów przy Zarządzie Oddziału ZNP w Bytomiu. Na podstawie zgłoszonych deklaracji Zarząd Oddziału ogłasza datę konferencji wyborczej dla SEiR. Nauczyciele zaczynają coraz bardziej ufać nowemu związkowi, coraz więcej kolegów zgłasza chęć przynależności do Związku. Także emeryci-nauczyciele i byli pracownicy oświaty pragną na nowo wstąpić do ZNP.

6 października 1983 roku odbyły się wybory w Sekcji Emerytów i Rencistów przy Zarządzie Oddziału ZNP w Bytomiu. Przybyło 184 członków-emerytów. Na zebraniu wyborczym powołano 18 (20) osobowy Zarząd Sekcji, przewodniczącą została kol. Helena Morawiec a zastępcą kol. Stanisława Błachno. Do Prezydium Zarządu weszli także kol. Józef Kulikowski jako drugi wiceprzewodniczący i kol. Krystyna Gąsior sekretarz Zarządu.

Członkami Zarządu zostali kol.kol: Julia Cielecka, Paweł Michaliszyn, Janina Szuberska, Elżbieta Mazurkiewicz, Monika Płoszek, Jan Czychel, Maria Grzymała, Mieczysław Lubieniecki, Stanisław Rembisz, Eustacha Borys, Ewa Kloze, Natalia Porembska, Ewa Lidera, Jadwiga Polońska.

Powołano 3-komisje: organizacyjną, socjalno-bytową oraz kulturalno-oświatową. Od początku Zarząd SEiR prężnie działał, organizował różnorakie formy pomocy socjalnej dla potrzebujących emerytów, jak również organizował częste spotkania z emerytami, oraz wyjścia do teatru, opery, czy wyjazdy na wycieczki w bliższe i dalsze strony naszego Kraju.
Stwierdzono też, że SEiR jest samodzielną, niezależną i samofinansującą się, działającą przy Zarządzie Oddziału ZNP a przede wszystkim z Prezydium Zarządu, konsultującą wszelkie sprawy dotyczące udziału członków sekcji w sprawach ogólnozwiązkowych. Ustalono też, że zebrania Zarządu Sekcji będą odbywać się raz w miesiącu w drugą środę miesiąca a dyżury członków Zarządu będą odbywać się dwa razy w tygodniu - wtorki i czwartki w siedzibie Oddziału.

Poszczególne komisję w owym czasie miały wiele pracy. Komisja organizacyjna musiała na nowo założyć ewidencję i kartoteki, sporządzić aktualny wykaz członków sekcji, kontrolować płatności składek, które wynosiły i wynoszą do dnia dzisiejszego 0,5% emerytury lub renty, prowadzić ewidencję zapomóg i nagród i wieloma innymi ważnymi, bieżącymi sprawami. Oprócz tego zajmowała się zbieraniem i opracowywaniem dokumentacji historii Oddziału i Sekcji Związku, prowadzeniem kroniki związkowej, sporządzaniem list najstarszych członków ZNP, opracowywaniem i wysyłaniem wniosków na odznaczenia związkowe. Sporządzaniem wykazów i opracowywaniem sylwetek najbardziej zasłużonych członków nauczycieli, emerytów dla ZNP. Kronikę od 1983r do 1990r. prowadziła koleżanka Stanisława Błachno. Komisja socjalno-bytowa opiekowała się kol. emerytami i rencistami mało sprawnymi i samotnymi, organizowała odwiedziny i udzielała doraźnej pomocy w załatwieniu pewnych spraw osobistych lub organizacyjnych, wnioskowała o zapomogi pieniężne czy inną pomoc materialną, współpracowała w organizowaniu spotkań towarzyskich. Komisja kulturalno-rozrywkowa organizowała wycieczki jednodniowe w okresie wiosennym lub jesiennym do różnych miejsc województwa katowickiego czy sąsiednich województw. Oferowała wyjścia na przedstawienia operowe, teatralne - najczęściej z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet i Święta Komisji Edukacji Narodowej. Organizowała też spotkania towarzyskie połączone z programem artystycznym. Zachęcała do rozwijania lub kontynuowania swoich pasji jak: pisanie wierszy, malowanie obrazów, fotografowanie, robótek ręcznych, opisywanie swoich przeżyć i publikowanie ich w Głosie Nauczycielskim lub wystawianie w lokalu związkowym. Szczególne miejsce i uwagę komisja poświęciła nauczycielom tajnego nauczania, z którymi organizowała spotkania raz w roku. Organizatorem i animatorem tych spotkań była kol. przewodnicząca Helena Morawiec - nauczycielka TON-u. Na wszystkie imprezy i spotkania organizowane przez Zarząd Sekcji zapraszane były władze oświatowe i związkowe. Trzeba przyznać, że od początku reaktywowania SEiR Zarząd bardzo aktywnie działał i współpracował z Zarządem Oddziału ZNP. Przewodnicząca kol. Helena Morawiec została członkiem Prezydium Zarządu, a kol. Janina Szuberska działała w Komisji Rewizyjnej Zarządu Oddziału oraz była członkiem Zarządu Okręgowej SEiR w Katowicach. Jako przewodnicząca Sekcji kol. Helena Morawiec została także członkiem Zarządu Okręgowej SEiR w Katowicach i na zebraniu została wybrana delegatem na Ogólnokrajową Konferencję Emerytów i Rencistów ZNP w Warszawie, która odbyła się 15 lutego 1984r. Kol. Helena Morawiec godnie reprezentowała SEiR i Oddział ZNP z Bytomia. Z wielką swobodą iznajomością problemu, zabrała głos na forum, upominając się o nauczycieli tajnego nauczania. Był to okres, w którym Sekcja przygotowała się do obchodów 80-lecia powstania ZNP. Obchody jubileuszu 80-lecia w Sekcji wypadły bardzo uroczyście. Przedstawicielki Zarządu Sekcji wzięły udział w dwóch konferencjach szkoleniowych w Jaszowcu, w pierwszej w 1984r. kol. Julia Cielecka, drugiej w 1985r. kol. Janina Szuberska. Wysoko też została oceniona działalność Sekcji przez Zarząd Oddziału. Dowodem tego było powołanie kol. Janiny Szuberskiej z ramienia ZNP do Komisji Socjalno-Bytowej i Komisji Zdrowia przy Wydziale Oświaty w Bytomiu, a w której działa do chwili obecnej.

W związku z 80-leciem ZNP Zarząd Sekcji zorganizował wiele spotkań i imprez. Odbyły się dwa spotkania towarzyskie z nauczycielami emerytami Tajnej Organizacji Nauczania w styczniu 1984r. w lokalu KMPiK z programem artystycznym, na którym uczestnicy otrzymali bilety na przedstawienie operowe. Drugie spotkanie odbyło się 13 maja 1985r. także w lokalu KMPiK, a w programie artystycznym wystąpiła znana polska pianistka Halina Czerny-Stefańska. Spotkania te zaszczyciły władze oświatowe z Inspektorem Władysławem Świątkiem i związkowe z Przewodniczącym Okręgowej SEiR w Katowicach kol. Czesławem Madejem i Prezesem ZO ZNP w Bytomiu kol. Eugenią Lew. Relacje z tych spotkań ukazały się w miejscowej prasie w "Życiu Bytomskim". Również dwukrotnie odbyło się spotkanie z członkami SEiR w marcu 1984r. i 1985r., na których uczestnicy otrzymali bilety na przedstawienia operowe oraz paczki żywnościowe. Oprócz tradycyjnych spotkań Zarząd Sekcji postarał się o nagrody i wyróżnienia dla nauczycieli emerytów z 50-letnim stażem przynależności do ZNP. Sylwetki najbardziej zasłużonych dla bytomskiego Oddziału zamieszczono w kronice Sekcji. Z tej też okazji odbyły się bardzo ciekawe wycieczki; w 1984r. do Tyńca i Zawoi a w 1985r.do Krakowa, Kopalni Zabytkowej i Sztolni Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach oraz wypoczynkowa do Rybnej. Osiągnięcia pracy Zarządu SEiR w latach 1983-1986 były bardzo duże, zważywszy na to, że Zarząd działał w trudnym okresie, przełomowym i swoje wyniki zawdzięczał pracy członkom Zarządu Sekcji, oddanym sprawom związkowym, koleżeńskim i ludzkim.

W następnych kadencjach w latach 1986-1990-1994 Zarząd Sekcji Emerytów i Rencistów wspomagany przez Zarząd Oddziału kontynuował działalność poszerzając ją o różne akcje. Zmieniały się też składy Zarządu. Oficjalnie Przewodniczącą Zarządu do 1990r. była kol. Helana Morawiec, lecz z powodu wieku i stanu zdrowia zastępowała Ją coraz częściej kol. Janina Szuberska, która też w marcu 1990r. na zebraniu sprawozdawczo-wyborczym została wybrana przewodniczącą, a kol. Helenie Morawiec Uchwałą Zarządu Oddziału ze względu na zasługi powierzono funkcję Honorowego Przewodniczącego SEiR. W tym czasie wiele osób z Zarządu odeszło, ale też wiele młodszych i zaangażowanych włączyło się w prace Sekcji.

Z wielkim oddaniem zaczęły działać w Zarządzie Sekcji w latach 1986-1944 następujące koleżanki: Elżbieta Bramorska i Lidia Jankowska. Elżbieta Bramorska zajęła się organizowaniem wycieczek turystycznych dla emerytów i nauczycieli pracujących -członków ZNP. Organizowała też częste wyjazdy do teatru w Krakowie. Lidia Jankowska z oddaniem zajmowała się sprawami socjalno-bytowymi i wspólnie z innymi członkami Zarządu Sekcji prowadziła akcję " Witamina". Przez kilka lat wspólnie z Zarządem Oddziału na jesieni sprowadzano ziemniaki i inne produkty. Akcja ta, do 1996r. cieszyła się wielkim zainteresowaniem zwłaszcza wśród emerytów, gdyż ceny tych produktów były bardzo atrakcyjne. W kadencji 1986-1990-1994 do Zarządu sekcji w drodze wyborów dołączyli także kol.kol. Maria Seńczuk, Elżbieta Baron, Kazimierz Adamski, a przede wszystkim Eugenia Lew. Od września 1991r, również do Zarządu dołączyła jako osoba wspomagająca kol. pisząca tę historię - Irena Anczarska-Smandek.

Ich działalność dla Związku wniosła ożywienie i ciekawe pomysły do dalszej pracy Sekcji, a w konsekwencji te nowe formy przysporzyły wielu nowych członków, których zadowolenie i poparcie wzmocniły więzi między Zarządem a emerytami w terenie.

Na bieżąco zajmowano się emerytami i rencistami mało sprawnymi i samotnymi, których przybywało coraz więcej. Uporządkowano też dokumentację członków Sekcji. W 1985r. SEiR liczyła 355 członków w tym 283 nauczycieli, 72 z administracji i obsługi oraz 55 nauczycieli tajnego nauczania. Od 1983r. do 1995r. ilość członków Sekcji utrzymywała się w granicach 350 osób i trochę więcej. Ubywało tylko z powodu śmierci nauczycieli emerytów tajnego nauczania. I tak z 58 nauczycieli TON-u w 1983r. w 1995r. pozostało tylko 18 w SEiR, a w Bytomiu 25 nauczycieli tajnego nauczania. W tym przypadku była to normalna kolej losu. Z przykrością należy stwierdzić, opierając się na dokumentach i ewidencji członków, że od 1995 roku z SEiR ubywa coraz więcej osób, a do Sekcji zapisuje się coraz mniej nauczycieli emerytów. Ta sytuacja spowodowana jest tym, że starsi członkowie stażem umierają, a młodsi nie chcą kontynuować przynależności związkowej po przejściu na emeryturę, lub pracując nadal w swoich szkołach (placówkach) na tzw. godzinach, tam przynależą do ogniska związkowego i opłacają składki.

Jeszcze w 1998r. członków w SEiR było 219 w tym 181 nauczycieli, 38 z administracji i obsługi emerytów i 14 nauczycieli emerytów Tajnego Nauczania.

W 2003 roku ilość członków SEiR zmalała do 140 a nauczycieli tajnego nauczania do 4. W 2004 roku aktualnych członków w Sekcji jest 130 i 3 nauczycieli TON-u.

W latach 1990-2004 pod przewodnictwem kol. Janiny Szuberskiej Sekcja działała bardzo dynamicznie przez cztery kadencje. Zarząd Sekcji składał się z 15 osób. Trzy osoby z Zarządu Sekcji wchodziły w skład Prezydium Zarządu Oddziału, w tym z ramienia Zarządu Oddziału dwie osoby - emerytki były stałymi członkami Komisji Socjalnej i Komisji Zdrowia w Delegaturze Oświaty i Wydziału Edukacji. Szczególny nacisk położono na akcje socjalne i pomoc najbardziej potrzebującym z racji trudności materialnych i ograniczeń sprawności fizycznej. Dwa razy w roku Zarząd dostarczał paczki żywnościowe i włączył się także w akcję sprzedaży taniego cukru, kawy, jabłek i innych warzyw zorganizowanych przez Zarząd Oddziału. Do stałych obowiązków Zarządu należał kontakt z osobami przewlekle chorymi i pozostającym w domu lub Domu Opieki Społecznej. W ramach działalności kulturalno-turystycznych zorganizowano 4 spotkania okolicznościowe z programem artystycznym dla Seniorów 80-latków i nauczycieli TON-u członków Sekcji. Zorganizowano też dwie wycieczki autokarowe i 4 wyjścia do opery. Jedyną trudnością w tym czasie był brak własnego lokalu w siedzibie Oddziału, w którym można by było systematycznie organizować życie towarzyskie i kulturalne, a co przyczyniłoby się do integracji środowiska emerytów. Z wielkim zaangażowaniem i poczuciem odpowiedzialności w Zarządzie Sekcji działały kol.kol. Zofia Jasińska i Julia Cielecka wiceprzewodniczące oraz Lidia Jankowska, Krystyna Gąsior, Elżbieta Bramorska, Elżbieta Mazurkiewicz, a kol. Helena Morawiec organizowała wspólne wyjścia do opery oraz zajmowała się nauczycielami tajnego nauczania.

W latach 1991-2004 Zarząd kontynuował swoją działalność pod względem organizacyjnym, a nawet ją poszerzył. Bardzo skrupulatnie i z oddaniem dla członków Sekcji, Zarząd pełnił dyżury 2 razy w tygodniu w siedzibie Oddziału, by wspomagać potrzebujących, udzielać rad i pomocy koleżeńskiej. Zarząd udzielał też zapomóg pieniężnych w trudnych sytuacjach losowych. W związku ze zmianami w administrowaniu funduszem socjalnym na terenie miasta Zarząd Sekcji przy poparciu Zarządu Oddziału wystąpił do władzy oświatowej o wyodrębnienie i scentralizowanie przy wydziale oświaty funduszu socjalnego emerytów i rencistów, by łatwiej wykorzystano go i w pełni, przez byłych pracowników oświaty zgodnie z ich potrzebami. Szkoda, że ten postulat nie został pozytywnie rozpatrzony przez władze oświatowe.

23 marca 1994 roku odbyło się zebranie sprawozdawczo-wyborcze, które zmieniło nieco skład Zarządu Sekcji. Przewodniczącą Zarządu pozostała nadal kol. Janina Szuberska. Powołano łączników z odległych dzielnic Bytomia jak: Miechowic i Radzionkowa, w celu lepszego dotarcia do mieszkających tam członków Sekcji. Zebranie zaakceptowało dotychczasowe formy pracy Zarządu, a obecni zobowiązali się do informowania go, o sytuacjach osób wymagających pomocy, ze strony władz związkowych. Współpraca Zarządu Sekcji z Zarządem Oddziału oraz władzami oświatowymi układała się cały czas bardzo dobrze. Zarząd Sekcji mógł zawsze liczyć na przychylność i zrozumienie w załatwieniu spraw swoich członków.

W latach 1994-1998 Zarząd SEiR oprócz swoich statutowych działań i kontynuowania form pracy z członkami Sekcji, przygotowywał się do uroczystych obchodów 90-lecia ZNP i 50-lecia Oddziału Bytomskiego.

W Zarządzie utworzono Komisję Historyczna, którą kierowała kol. Irena Anczarska-Smandek, która zajęła się zbieraniem dokumentów i materiałów, opracowywaniem ich i pisaniem biogramów zasłużonych związkowców dla Oddziału ZNP w Bytomiu. Założono specjalna księgę bytomskich nauczycieli zasłużonych dla Związku i polskiej oświaty. Współorganizowano wystawy materiałów i prac twórczości artystycznej np. wystawa obrazów kol. Konrada Zwiereńczyka oraz wystawę wycinanek łowickich i kurpiowskich kol. Stanisława Witka. Koleżanka Irena Anczarska-Smandek na podstawie wówczas dostępnych materiałów i wiedzy opracowała krótki rys historyczny Oddziału ZNP w Bytomiu od 1945r. do 1983r. Szczególnie zajęto się nauczycielami tajnego nauczania, których w 1995r. mieszkało w Bytomiu 25 a w tym 18 było członkami SEiR. Na czele tej grupy stanęła kol. Helena Morawiec. Zarząd zobowiązał się do opracowania biogramów nauczycieli TON-u na podstawie wywiadów i analizy dokumentów zebranych przez Komisję Historyczną. Opracowano biogram i zarys działalności związkowej kol. Heleny Morawiec do Encyklopedii ZNP woj. katowickiego i do Głosu Nauczycielskiego. Zorganizowano odwiedziny w domach rodzinnych i Domu Opieki Społecznej "Kombatant" w Bytomiu byłych nauczycieli TON-u. Zarząd Oddziału zorganizował uroczyste spotkanie nauczycieli tajnego nauczania z udziałem władz związkowych Oddziału i Okręgu. Zarząd Okręgu ZNP reprezentował Prezes kol. Jerzy Surman a władze Miasta Bytomia reprezentowali: Prezydent Miasta oraz przedstawiciele Rady Miejskiej, organizacji społecznych - Solidarności Nauczycielskiej a przede wszystkim przedstawiciele młodszego pokolenia nauczycieli, którzy zostali odznaczeni na tej uroczystości Złotymi Odznakami ZNP. Wszyscy członkowie TON-u i seniorzy otrzymali okolicznościowe podziękowania od Zarządu Oddziału, kwiaty i nagrody pieniężne, których fundatorami były władze Miasta. Notatkę o tej uroczystości zamieszczono w lokalnej prasie - w "Życiu Bytomskim". Wkład SEiR w obchody 90-lecia powstania ZNP i 50-lecia Oddziału ZNP w Bytomiu był znaczny. Należy tu wspomnieć, iż kol. Irena Anczarska-Smandek była inicjatorką i pomysłodawczynią okolicznościowego proporczyka z okazji Jubileuszowych Rajdów Górskich do Wisły-Czarnej i na Baranią Górę, na których uczestnicy - związkowcy otrzymali wspomniany proporczyk oraz zbiory pieśni turystyczno-biesiadnych i wojskowych spisanych i opracowanych przez wyżej wymienioną koleżankę. W organizowaniu rajdów jubileuszowych pomagała kol. Elżbieta Bramorska z SEiR, która z racji udziału w Zarządzie Oddziału była zobligowana do zajmowania się sprawami turystyczno-kulturalnymi dla członków Oddziału. Relacja z jubileuszowych rajdów została zamieszczona w Biuletynie ZO ZNP w Katowicach nr 11 -października 1995r. Zarząd Sekcji współuczestniczył w zorganizowaniu 2 wystaw, obrazów i wycinanek. Należy przyznać, że dużą pomocą finansową, organizatorską i techniczną w przeprowadzaniu rajdów, wystaw jak również w wydaniu rysu historycznego Oddziału, czy wydaniu 2 zbiorów piosenek turystyczno-biesiadnych i wojskowych służyli prezes kol. Roman Jopa i wiceprezesi kol.kol. Anna Cholewińska i Andrzej Lukosek.

W 1995 roku jedna z kol. Zarządu SEiR powołana została do Komisji Historycznej Zarządu Okręgu ZNP w Katowicach, w której działa do chwili obecnej. Jest nią kol. Irena Anczarska-Smandek. Przygotowuje i opracowuje materiały dotyczące historii oddziału ZNP w Bytomiu, biografie członków zasłużonych dla Oddziału i Okręgu, a także wiele opracowań dotyczących historycznych wydarzeń związanych z oświatą bytomską zwłaszcza po II-ej wojnie światowej. Wielkim zaszczytem dla Zarządu Sekcji i Oddziału było uhonorowanie w czerwcu 1997r. kol. Heleny Morawiec Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczenie wręczono kol. na uroczystości, która odbyła się w Zarządzie Okręgu ZNP w Katowicach.

Działalność Sekcji w latach 1998-2002 to kontynuacja wcześniejszych zamierzeń. Skład Zarządu Sekcji był 15 osobowy, Przewodniczącą nadal pozostała kol. Janina Szuberska, która godnie reprezentowała i reprezentuje do chwili obecnej SEiR we władzach Okręgu Związku i roztropnie kieruje Sekcją. Działają nadal komisje: socjalno-bytowa, historyczna, kulturalno-turystyczna i łączności z TON-owcami. Specjalną uwagę Zarząd poświęcał sprawom socjalno-bytowym swoich członków, poprzez uczestnictwo w komisji socjalnej i zdrowotnej działającej przy Wydziale Edukacji Urzędu Miejskiego. Dopilnowano pozytywnego załatwienia wszystkich wniosków o zapomogi finansowe emerytów i rencistów, dopilnowano też, by wszyscy pracownicy oświaty, byli objęci opieką socjalną przez placówki w miejscu ich zamieszkania lub w miejscu pracy. Z funduszu związkowego skorzystało 128 osób na kwotę 16300,00 zł. Szczególne miejsce wśród imprez organizowanych przez Zarząd Sekcji, były spotkania związane z obchodami 95-lecia ZNP i 55-lecia Oddziału. Były to spotkania z zasłużonymi działaczami - związkowcami, dalsze opracowanie biogramów byłych i obecnych działaczy związkowych z terenu Bytomia, opracowanie i wysłanie wniosków w celu przyznania Złotych Odznak ZNP dla działaczy Sekcji. Wysłano tez wniosek na odznaczenie kol. Zofii Jańskiej nauczycielki TON-u Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a które to wysokie odznaczenie wręczono Jej uroczyście w Zarządzie Okręgu w Katowicach w 2000r. w obecności władz związkowych Oddziału wojewódzkich Okręgu oraz wojewódzkich władz oświatowych - przedstawiciela Kuratorium.

Zorganizowano uroczyste spotkanie dla wszystkich członków Sekcji. Przedstawiono historię Oddziału ZNP w Bytomiu, ze szczególnym uwzględnieniem działaczy związkowych z terenu Bytomia po II-ej wojnie światowej. Odwiedzano nauczycieli TON-u i najstarszych członków w domach rodzinnych i Domu "Kombatanta" i wręczono im kwiaty i upominki. Wysłano też okolicznościowe życzenia z okazji świąt i Nowego Roku jak również z Dnia Edukacji. Zasłużonym działaczom i najstarszym związkowcom wysłano specjalne życzenia z okazji 95-lecia ZNP i 55-lecia Oddziału Bytomskiego. Opracowane biogramy i materiały dotyczące Oddziału ZNP w Bytomiu i historia organizowania polskiej oświaty w Bytomiu w 1945-1946r. znalazły się w I i II tomie Encyklopedii ZNP woj. Katowickiego. Zostały one zredagowane przez Okręgową Komisję Historyczną i wydane przez Zarząd Okręgu ZNP w Katowicach. Na zakończenie obchodów 95-lecia ZNP i 55-lecia Oddziału zorganizowana została uroczystość przez Zarząd Oddziału w dniu 27 marca 2000r. z udziałem Prezydenta Miasta Bytomia, Naczelnika Wydziału Edukacji, przedstawiciela Zarządu Okręgu.

Uczestnikami byli nauczyciele tajnego nauczania, byli żyjący prezesi Zarządu Oddziału ZNP w Bytomiu i zasłużeni działacze Związku. W trakcie uroczystości 5 członkom Zarządu wręczono Złote Odznaki ZNP, dyplomy, kwiaty oraz po 2 tomiki Encyklopedii (I i II). Treścią spotkania były wspomnienia z działalności tajnego nauczania i organizowania Związku i oświaty w pierwszych latach powojennych na terenie miasta Bytomia i powiatu bytomskiego, poprzedzone rysem historycznym opracowanym i przedstawionym przez kol. Irenę Anczarską-Smandek.

Godny odnotowania w 2000r. jest finansowy wkład SEiR w budowę pomnika poświęconego nauczycielom TON-u, który odsłonięto 9 listopada 2000r. w Warszawie. Należy też wspomnieć, że Zarząd Sekcji ze zrozumieniem podchodził i podchodzi do akcji konta "Senior" założonego przez Krajową SEiR przy ZG ZNP w Warszawie i każdego roku od początku założenia przesyła na to konto odpowiednią kwotę pieniężną. Komisja Historyczna Sekcji opracowała i wysłała w 2001r. 4 wnioski o nadanie Złotej Odznaki ZNP dla działaczy Sekcji i długoletnich członków ZNP. W ramach działalności kulturalno-turystycznej odbyły się 4 wycieczki autokarowe, krajowe i 2 zagraniczne oraz 4 wyjazdy do teatru w Krakowie, których organizatorem i prowadzącą była kol. Elżbieta Bramorska, wspomagała Ją w prowadzeniu wycieczek krajowych kol. Irena Anczarska-Smandek. Trzeba przyznać, że członkowie Zarządu Sekcji od 1994r. bardzo aktywnie i z oddaniem włączyli się w obchody wszystkich rocznic związkowych organizowanych przez Oddział jak i Okręg. Przykładem dużego zaangażowania Sekcji jest wkład organizacyjny w obchody 60-lecia TON-u, a przede wszystkim w 40- lecie powstania Krajowej, Okręgowej i Oddziałowej SEiR.

W latach 1998-2002 Zarząd Sekcji i jego członkowie przyjęli na siebie określone zadania. Oprócz przypisanych zadań, członkowie Zarządu podejmowali prace, które wymagały zespołowego lub indywidualnego podejścia przy rozwiązywaniu problemów, środowiska emerytów i rencistów, często nie związanych z ZNP. Trzy osoby z Zarządu Sekcji brały aktywny udział w Zarządzie Oddziału ZNP. I tak przewodnicząca Sekcji kol. Janina Szuberska była członkiem Komisji Zdrowia przy Wydziale Edukacji, kol. Władysław Żywczok członkiem Zarządu Oddziału a kol. Maria Seńczuk członkiem Komisji Rewizyjnej przy Zarządzie. Członkowie Zarządu Sekcji brali czynny udział w strukturze SEiR ZNP Okręgu Śląskiego. Kol. Janina Szuberska działała w Zarządzie Okręgu i brała udział w kilku marszach protestacyjnych dotyczących warunków życia i niekorzystnych zmian w Karcie Nauczyciela dla emerytów nauczycieli. Kol. Irena Anczarska-Smandek była i jest członkiem Okręgowej Komisji Historycznej przy Zarządzie Okręgu Śląskiego ZNP w Katowicach, jednocześnie była i jest członkiem Komitetu Redakcyjnego przy wydaniu I, II , III i IV tomu Encyklopedii woj. katowickiego i śląskiego.

Z żalem należy wspomnieć, iż w latach 1997-2002 odeszło na wieczny spoczynek z szeregów związkowych i z Zarządu Sekcji wielu wybitnych i zasłużonych działaczy. Wspominamy ich, a przede wszystkim pamiętamy ich koleżeńskość, serdeczność i oddanie dla sprawy Związku.

W kadencji ostatniej od 2002r. skład Sekcji trochę się zmienił liczebnie. Powiększył się do 18 osób, a to z tej również przyczyny, że do sekcji dołączyli się seniorzy z Radzionkowa. Do Zarządu Sekcji wybrano dwie przedstawicielki tego miasta. Należy w tym miejscu wyjaśnić, że związkowcy Bytomia Radzionkowa tworzą jeszcze wspólny Zarząd Oddziału, dlatego emeryci i renciści należą też do Sekcji bytomskiej, a członkowie Zarządu Sekcji z Radzionkowa kol. kol. Irena Tobór i Zofia Nikoniuk są łącznikami i dopilnowują spraw seniorów-związkowców ze swojego miasta. Należałoby wymienić ostatni skład Zarządu SEiR przy Zarządzie Oddziału ZNP wybrany na lata 2002-2006. Są to: kol. Janina Szuberska - Przewodnicząca kol. kol. Irena Anczarska-Smandek i Zofia Jasińska -wiceprzewodniczące, kol. Eugenia Lew - sekretarz, kol. Wanda Majeranowska - członek Zarządu odpowiada za sprawy socjalno-bytowe oraz kol. kol. Elżbieta Bramorska, Małgorzata Banaś, Maria Seńczuk, Janina Kaczmarczyk, Stefania Szczurek, Stefania sobótko, Irma Wolska, Alicja Ciułek, Wanda Sudoł, Irena Tobór, Zofia Nikoniuk, Honorata Konoupek i Elżbieta Burliga - członkowie. Kol. Kol. Janina Szuberska i Irena Anczarska-Smandek wchodzą w skład Zarządu Oddziału, a kol. Eugenia Lew w skład Oddziałowej Komisji Rewizyjnej.

Oprócz bieżącej działalności Zarządu Sekcji wynikającej z jego zadań i obowiązków względem członków Związku, Zarząd postanowił aktywnie włączyć się w przygotowania do obchodów 100-lecia powstania ZNP organizowanych przez Zarząd Okręgu Śląskiego ZNP w Katowicach, jak również przez Zarząd Oddziału w Bytomiu. I trzeba z całą odpowiedzialnością przyznać, że członkowie Zarządu Sekcji włożyli ogromny wkład pracy w zebranie materiałów i dokumentów, opracowaniu ich i przekazaniu na wystawę historyczną Okręgu Śląskiego ZNP w Pilaszkowie w związku z Jubileuszem 100-lecia. Dwie osoby z zarządu były zaproszone i wzięły udział w wycieczce do Warszawy i Pilaszkowa w celu obejrzenia tej wystawy i wzięcia udziału w apelu pod pomnikiem TON-owców. Wyjazd był finansowany w części przez Zarząd Oddziału Bytomskiego ZNP, który eksponatami w dużym stopniu dowartościował i wzbogacił historię Związku - Okręgu Śląskiego na wystawie w Pilaszkowie. Równocześnie ze 100-leciem ZNP Oddział Bytom w 2005r. obchodzić będzie swoje 60-lecie. Zarząd sekcji włączył się także w inne działania związane z obchodami Jubileuszu 100-lecia ZNP i 60-lecia Oddziału Bytom. Członkowie przygotowują biogramy, opracowania dotyczące historii Oddziału z lat przełomu po 1981r. wspomnienia, wystawę w siedzibie Sekcji oraz liczne spotkania z działaczami i członkami z 50-letnim stażem związkowym. Przygotowano także wnioski na nadanie Złotej Odznaki ZNP dla długoletnich związkowców. Zarząd stara się także nie zapominać o działaczach nauczycielach tajnego nauczania, którzy na przestrzeni 60 lat istnienia Oddziału ZNP w Bytomiu zasłużyli się w szczególny sposób, a którzy stali się seniorami i przeszli do historii. O wielu działaczach zapomniano z różnych przyczyn, przeważnie z braku śladów w pozostałej dokumentacji, rodzin i świadków. Dlatego Zarząd Sekcji stara się utrwalić i przypomnieć sylwetki bądź tylko z nazwiska tych działaczy, zmarłych, jak również działaczy seniorów jeszcze żyjących, nauczycieli TON-u, nauczycieli działających w ruchu oporu i byłych więźniów obozów hitlerowskich, czy łagrów radzieckich. Dlatego skromnym dowodem tej pamięci jest założona "księga" zasłużonych związkowców - nauczycieli, zbieranie i opracowywanie ich biogramów do Encyklopedii ZNP woj. śląskiego, a także ta praca - historia SEiR od 1957r. do obecnej chwili. I tutaj należy przyznać, że na tle innych miast, gmin, powiatów ilość biogramów działaczy związkowych z Oddziału Bytomskiego, mimo, że Oddział ten od 1945r. jest jednym z najaktywniejszych, jest stosunkowo skromna. W wydanych w III tomach Encyklopedii, biogramów z Oddziału ZNP z Bytomia jest 36, a opracowań i wspomnień dotyczących polskiej oświaty i nauczycieli w Bytomiu po II-ej wojnie światowej - 14. Uwieńczeniem obchodów Jubileuszu 100-lecia ZNP i 60-lecia Oddziału ZNP w Bytomiu będzie wydanie IV tomu Encyklopedii ZNP Okręgu Śląskiego. Z Oddziału Bytomskiego w IV tomie znajdzie się następnych 12 biogramów związkowców, 4 opracowania - historie Oddziału, SEiR, Ogniska i 1 opracowanie wspomnienia. Z ogromnym zaangażowaniem i samozaparciem zbierała i opracowywała te dokumenty i materiały o zasłużonych związkowcach, nauczycielach tajnego nauczania i wydarzeniach związanych z oświatą bytomską nie tylko kol. Irena Anczarska-Smandek, w pracy tej miała dużą pomoc koleżanek z Zarządu Sekcji i Zarządu Oddziału ZNP w Bytomiu. Należy też stwierdzić, że współpraca między Zarządem SEiR a Zarządem Oddziału przez wszystkie kadencje od 1983r., układała się bardzo dobrze a wielkim wsparciem dla Sekcji byli Prezesi kol. kol. Eugenia Lew, Roman Jopa, Sergiusz Karpiński i Anna Cholewińska.

Wielu członków ZNP zasłużyło się dla prężnie i z odpowiedzialnością działającej SEiR. Długa byłaby lista. Na szczególne uznanie zasługują członkowie wszystkich Zarządów SEiR począwszy od 1983r. a skończywszy na roku 2002. Wiele biogramów tych zasłużonych dla Związku i Oddziału znalazło się w Encyklopedii ZNP woj. Śląskiego lub "księdze zasłużonych".

Tym wszystkim członkom Zarządów przyświecał i przyświeca jeden najważniejszy cel - dobro i poszanowanie człowieka, nauczyciela, członka ZNP.

Przypomnę fragment wiersza kol. Janiny Pukowiec, który odzwierciedla naszą postawę....

"Jest taki człowiek, cierpliwy, oddany
szukający słów dobrych, które objawiają najtrudniejsze prawdy.
To ten, który wierzy w sens pracy Syzyfa
w światłość nietrwałą kagangowej lampy...
" - To nauczyciel i jeszcze Związkowiec -"

Historia Sekcji Emerytów i Rencistów przy Zarządzie Oddziału ZNP w Bytomiu i jej działalność w latach 1957-2004